خوش بود گر محک تجربه آید به میان تا سیه روی شود هر که در او غش باشد
دارویک موضوع استراتژیک محسوب میشود، اما متاسفانه صنعت و سایر بخشهای مرتبط با آن استراتژیک دیده نمی‌شود.
اتفاقی که در ماه‌های گذشته باعث شد بازار دارویی کشور دچار بحران و اختلال شود، ناشی از کمبود داروهای معمولی مثل شربتهای آنتی بیوتیک کودکان و موارد مشابه بود.
از همین رو، وزارت بهداشت در اقدامی مجبور شد برای تأمین داروهای آنتی بیوتیک، ۵۰ تُن آنتی بیوتیک از کشور هند وارد کند. ریاست محترم جمهوری در دو جلسه هیأت وزیران، موضوع کمبود دارو را مطرح کرده و خواستار برخورد با افرادی شدند که در تأمین داروهای مورد نیاز کشور، کم کاری کرده‌اند.!!؟
چرا وزیر محترم بهداشت و اعضای کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در این خصوص گزارشی ارائه نکرده و اقدامی اساسی انجام نمیدهند.
مسببین و مقصرین اصلی کمبود دارو، تصمیم سازان و تصمیم گیران در حوزه ستادی سازمان غذا و دارو و افراد پشت پرده آنها هستند که متاسفانه دیده نشده و تمامی تقصیر و مشکلات دارویی صرفا به داروخانه ها ختم میشود.
وزارت بهداشت به عنوان متولی تأمین نیازهای دارویی و درمانی بیماران، می‌بایست پاسخگوی بروز چنین مشکلاتی باشد و بتواند مردم و نمایندگان آنها را با توضیحات خود قانع کند. زیرا، یکی از مهم‌ترین وظایف وزارت بهداشت، ذخیره استراتژیک دارو در کشور است.
صنعت دارو تا قبل از اجرای طرح دارویار، مشمول دریافت ارز ترجیحی بود تا قیمت دارو برای بیماران گران نشود. در عین حال، با پرداخت ارز دولتی به شرکت‌های دارویی، این شائبه پیش آمده بود که برخی، رانت خواری می‌کنند.
از همین رو، دولت سیزدهم تصمیم گرفت، ارز ترجیحی دارو را از طریق بیمه‌ها به عنوان یارانه دارو، به داروخانه‌ها بدهد تا قیمت واقعی دارو، برای بیماران افزایش نداشته باشد. طرح دارویار از ۲۳ تیر ۱۴۰۱ در کشور کلید خورد و از همان روزهای نخست، گلایه‌هایی از سوی تولید کنندگان مواد اولیه دارویی مطرح شد که قیمت مواد اولیه دارویی آن طور که باید و شاید، افزایش نیافته و در نتیجه، تولید داروهای آنتی بیوتیک برای آنها مقرون به صرفه نیست.
قرار بود در تبدیل ارز ترجیحی به نیمایی ارزش افزوده از ۹ درصد به یک درصد کاهش پیدا کند که در صنعت دارویی انجام نگرفت و همچنین شرکت‌ها به دلیل مشکلات در نقدینگی و پرداختی‌ها نمی‌توانند مواد اولیه و یا تجهیزات خود را در گمرک ترخیص کنند. فرامرز اختراعی رئیس هیأت مدیره سندیکای تولید کنندگان مواد دارویی،میگوید” به دنبال تغییر نرخ ارز دارو، قیمت مواد مؤثره تولید دارو نیز تحت تأثیر قرار گرفت و بدیهی است اگر تولید یک محصول صرفه اقتصادی نداشته باشد، امکان تولید وجود ندارد.
۴۱۲ قلم ماده مؤثره دارو در کشور تولید میشود که اگر هر چه سریع‌تر نسبت به اصلاح قیمت گذاری ها اقدام نشود، احتمالاً شرایط تولید سخت‌تر خواهد شد”. در همین حال، سیدعلی فاطمی نایب رئیس انجمن داروسازان ایران، با اشاره به اینکه کمبود دارو در اغلب مراجعات مردم به داروخانه‌ها مشهود است، معتقد است: “مهم‌ترین مسئله در شرایط کنونی، تأمین ذخایر استراتژیک دارو در کشور است.
اولین انتظار ما این است که بحث ذخایر استراتژیک دارو نه در سطح وزارت بهداشت بلکه در شورای عالی امنیت ملی مطرح شود چون زیبنده کشور ما نیست که مردم برای تهیه شربت استامینوفن، آموکسی سیلین و…، دچار مشکل شوند.” یحیی ابراهیمی عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، با تاکید بر نیازسنجی درست از شرایط کشور، میگوید: متأسفانه بعد از شیوع کرونا شاهد کمبود سرُم در کشور بودیم. زمانی که ظرفیت تولید موجود است ولی تولید صورت نمی‌گیرد و اجازه واردات داده میشود، نشان از مدیریت نادرست است.
همواره تاکید کرده‌ایم که قیمت گذاری باید بر اساس قیمت تمام شده انجام شود. عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس با بیان اینکه دشمن اصلی ما مدیریت غلط است، گفت: دغدغه مجلس و مسئولین نظام رفع مشکلات مردم است.
محمدعلی محسنی بندپی دیگرعضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، با تاکید بر اینکه مشکلات حوزه دارو و درمان با برکناری مدیران حل نمی‌شود بلکه باید برنامه ریزی ها و استراتژی‌ها اصلاح شود، معتقد است: وزارت بهداشت به عنوان متولی نظام سلامت به جای برکناری مدیران توجه به کار تیمی را در دستور کار قرار دهد و با رفع مجموعه عوامل جدی سد راه تأمین دارو، نگرانی‌های مردم را برطرف کند.
وی میگوید: شاید با برکناری و جابجایی مدیران، التهابات ناشی از مشکلات حوزه دارو کاهش یابد اما به هیچ وجه مشکلات حل نمی‌شود، بلکه باید نسبت به اصلاح و تغییر استراتژی‌ها، رویکردها، نگاه‌ها و برنامه‌ها اقدام شود.
یادمان نرفته که مهر سال ۱۴۰۰، مسئولان گمرک نسبت به عدم ترخیص ۱۳۰۰ تن سرُم توسط سازمان غذا و دارو گلایه کردند و مسئولان سازمان غذا و دارو نیز در پاسخ عنوان داشتند که محموله ۱۳۰۰ تنُی سرم، در سال ۱۳۹۵ وارد شده و در سال ۱۳۹۹ نیز تاریخ آنها منقضی شده است. احمد توکلی رئیس هیات مدیره دیده بان شفافیت و عدالت، در نامه ای به معاون اول رئیس جمهور، نسبت به کمبود ۲۰۰ قلم دارو در آینده ای نزدیک هشدار داد.
دیده بان در ماه‌های گذشته نیز پیش بینی این موضوع را کرده بود و به مسئولین امر تذکر داد، اما به آن توجهی نشد. در متن نامه آمده است: پیرو مذاکره تلفنی حدود ۳ ماه قبل و پیش بینی کمبود دارو به دلیل اقدامات ناصواب و غیر مسئولانه مسئولین سازمان غذا و دارو در طرحی به نام دارویار، به دلیل عدم توجه به تذکرات دیده بان شفافیت و عدالت، منجر به کمبود دارو شد.
عدم ترخیص کالاهای سلامت محور با هر علتی که همراه باشد، نباید منجر به بروز بحران شود. در واقع، این سازمان غذا و دارو است که می‌بایست نسبت به ترخیص کالاهای سلامت محور، در کمترین زمان ممکن، اقدام کند تا موجبات کمبود دارو و…، در کشور پیش نیاید و یا اینکه به مرحله بحران نرسد.
وقتی این ظرفیت در کشور وجود دارد که داروهای آنتی بیوتیک و سرُم های تزریق از طریق تولیدات داخلی تأمین شود، چرا باید مجبور به واردات شویم.
به نظر می‌رسد، بروز کمبود داروهای معمولی، بیشتر از آنکه ناشی از عدم توانایی در تولید باشد، متوجه سوءمدیریت در مسیر تأمین دارو است. در عین حال، در واردات کالاهای سلامت محور نیز، شاهد تاخیرهایی هستیم که بعضاً به بروز بحران در حوزه سلامت دامن می‌زند.
حال با توجه به موج بیماری آنفلوانزا و شروع فصل سرما و افزایش تعداد مبتلایان خصوصا در سنین کودک و نوجوان و همچنین سالمندان و افراد دارای بیماری زمینه ایی و مزمن،و از طرفی کمبود بسیاری از اقلام دارویی ،باید دید آیا اقدامی اساسی و فوری انجام خواهد گرفت و یا یادآور “نوش دارو پس از مرگ سهراب “خواهد شد.
قدر وقت ار نشناسد دل و کاری نکند بس خجالت که از این حاصل اوقات بریم.(حافظ) پاییز ۱۴۰۱ دکتر حمید قهرمانی/کارشناس مسئول امور دارویی معاونت بهداشتی
- نویسنده : دکتر حمید قهرمانی